ramacademy.in

Sanskrit to English translation। सभी लकारों एवं विभक्तियों में संस्कृत अनुवाद

आज इस Article में आप सीखने वाले हैं Sanskrit to English translation। इस Blog post में सभी लकारों लट् लकार से आशिर्लिंग तक और सभी विभक्तियों प्रथमा से सप्तमी तक Sanskrit Anuvad को English Translation में Translate किया गया है तो आइए Sanskrit to English Translation सीखते हैं

Table of Contents

Sanskrit to English translation – वर्तमान काल (लट् लकार– Present Tense)

पुरुषएकवचनद्विवचन     बहुवचन
  प्रथम पुरुष  सः तुदति।
वह कष्ट देता है।
He hurts.
तौ तुदतः।
वेदोनों कष्ट देते हैं।
They both hurt.
ते तुदन्ति।
वेलोग कष्ट देते हैं।
They hurt.
  मध्यम पुरुषत्वम् तुदसि।
तुम कष्ट देते हो।
You hurt.
युवाम् तुदथः।
तुमदोनों कष्ट देते हो।
You both hurt.
यूयम तुदथ।
तुमलोग कष्ट देते हो।
You hurt.
  उत्तम/अन्य पुरुषअहम् तुदामि।
मैं कष्ट देता हूँ।
I hurt.
आवाम तुदावः।
हमदोनों कष्ट देते हैं।
We both hurt.
वयम तुदामः।
हमलोग कष्ट देते हैं।
We hurt.

संस्कृत से अंग्रेजी अनुवाद
हिन्दी वाक्य हिन्दी-संस्कृत अनुवाद संस्कृत से अंग्रेजी अनुवाद
दो कुत्ते भौकते हैं।  कुक्कुरौ बुक्कतः।Two Dogs bark.
वे दोनों नाचते हैं।  तौ नृत्यन्ति।They both dance.
तुमलोग कहाँ जाते हो।  यूयम कुत्र गछथ।Where do you go?
हम दोनों विद्यालय जाते हैं।  आवां विद्यालयः गच्छावः।We both go to school.
अनेक नदियाँ बहती है।  अनेकाः नद्यः प्रवहन्ति।Many rivers flow.
तुमदोनों पूजा करते हो।  युवाम अर्चथ:।You both worship.
वे लोग ठहरते हैं।  ते तिष्ठन्तिThey stay.
हमदोनों बोलता हूँ।  आवां वदावः।we both speak.
हमलोग स्कूल में पढ़ते हैं।  वयम विद्यालये पठामः We study in school.
सूर्य आकाश में रोज चमकता है।  सूर्यः गगने प्रतिदिनं भाति।The sun shines in the sky every day.

Sanskrit to English translation – भूतकाल (लङ् लकार– Past Tense)

पुरुष  एकवचन द्विवचन बहुवचन
    प्रथम पुरुष  सः अतुदत्।
उसने कष्ट दिया।
He hurt.
 
सा अतुदत्।
उसने कष्ट दी।
She hurt.
तौ अतुदताम्।
वे दोनों कष्ट दिए।
They both hurt.
 
ते अतुदताम्।
वे दोनों कष्ट दी।
They both hurt.
ते अतुदन्।
वे सब कष्ट दिए।
They all hurt.
 
ता अतुदन्।
वेसब कष्ट दी।
They all hurt.
  मध्यम पुरुष  त्वम् अतुद:।
तुमने कष्ट दिया।
You hurt.
युवाम अतुदतम्।
तुम दोनों ने कष्ट दिया।
You both hurt.
यूयम अतुदत्।
तुम लोगों ने कष्ट दिया।
You all hurt.
  उत्तम/अन्य पुरुष  अहम् अतुदम।
मैंने कष्ट दिया।
I hurt.
आवाम अतुदाव।
हम दोनों ने कष्ट दिया।
We both hurt.
वयम अतुदाम।
हम सबने कष्ट दिया।
We all hurt.

हिन्दी से संस्कृत में अनुवाद
hindi sentencehindi – sanskrit anuvadEnglish sentence
हमदोनों ने आम खाया।  आवां आम्रम् अखादाव।we both ate Mango.
तुमदोनों ने भात खाया। युवाम ओदनम् अखादतम्।You both ate rice.
शिकारी ने एक सिंह मारा।  आखेटकः एकं सिहं अहन्।Hunter killed a lion.
मेरा भाई गाँव गया।  मम भ्रात: ग्रामं अगच्छ्त्।My brother went village.
उसने मुझे पानी पिलाया।  सः माम् जलं अपाययत्।He gave me water to drink.
तुमलोग एक छात्रावास में रहते थे।  यूयम छात्रावासे अतिष्ठत।You all lived in a hostel.
तुम दोनों ने एक पत्र लिखा।  युवाम एकं पत्रं अलिखतम्।You both wrote a letter.
आम के वृक्ष से पत्ते गिरे।  आम्रस्य वृक्षात् पत्राणि अपतन्।Leaves fall from the mango tree.
नौकर ने कुत्ते को मारा।  सेवकः कुकुरं अहन्।The servant killed the dog.
हमदोनों ने गेंद खेला।  आवां कन्दुकं अखेलाव।We both played ball.

Sanskrit to Hindi translation google – भविष्यत काल (लृट् लकार– Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
      प्रथम पुरुष सः तोत्स्यति।
वह कष्ट देगा।
He will hurt.
 
सा तोत्स्यति।
वह कष्ट देगी।
She will hurt.
तौ तोत्स्यतः।
वे दोनों कष्ट देंगे।
They both will hurt.
 
ते तोत्स्यतः।
वे दोनों कष्ट देंगी।
They both will hurt.
ते तोत्स्यन्ति।
वे लोग कष्ट देंगे।
They all will hurt.
 
ता तोत्स्यन्ति।
वे लोग कष्ट देंगी।
They all will hurt.
  मध्यम पुरुष त्वम् तोत्स्यसि।
तुम कष्ट दोगे। 
You will hurt.
युवाम तोत्स्यथः।
तुम दोनों कष्ट दोगे।
You both will hurt.
यूयम तोत्स्यथ।
तुम लोग कष्ट दोगे।
You all will hurt.
  उत्तम/अन्य पुरुष अहम् तोत्स्यामि।
मैं कष्ट दूंगा।
I shall hurt.
आवाम तोत्स्यावः।
हम दोनों कष्ट देंगे।
We both will hurt.
वयम तोत्स्यामः।
हम लोग कष्ट देंगे।
We all will hurt.

हिन्दी – संस्कृत वाक्य अनुवाद
hindi vakyahindi to sanskrit anuvadSanskrit to English translation
क्या तुम दोनों घर जाओगे?  किम् युवाम् गृहं गमिष्यथः।Will you both go to Home?
कल हम लोग पिता के साथ शहर जायेंगे। श्वः वयं पित्रा सह नगरं गमिष्यामः।Tomorrow we all will go to city with father.
हम दोनों अध्यापक से गीता पढ़ेंगे। आवाम अध्यापकात् गीतां पठिष्यामः।We both will study Geeta from the teacher.
कल वर्षा अवश्य होगी। श्वः वृष्टि: अवश्यं भविष्यति।It must rain tomorrow.
मैं आज विद्यालय में अवश्य ही बोलूँगा।  अहम् अद्य विद्यालये अवश्यमेव वदिष्यामि।I will definitely speak in the school today.
हम लोग फल खाकर विद्यालय जायेंगे। वयम फलं खादित्वा विद्यालयं गमिष्यामः।We all will go to school after eating fruit.
मैं सुबह अख़बार पढूंगा। अहम् प्रातः समाचार पत्रं पठिष्यामि। I shall read the newspaper in the morning.
मैं तुम्हे ग्रन्थ दूंगा। अहम् त्वां ग्रन्थं दास्यामि। I shall give you the treatise.
वह ससुराल में जाएगी।सा श्वशुरस्य गृहे गमिष्यति।She will go in law’s house.
वे सब सेव खायेंगे। ते सेवं खादिष्यन्ति।They will all eat apple.

Translate Sanskrit to Hindi app – अनुज्ञा (लोट् लकार – Order)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
      प्रथम पुरुष  सः तुदतु।
वह कष्ट दे।
Let him hurt.
 
सा तुदतु।
वह कष्ट दे।
Let her hurt.
तौ तुदताम्।
वे दोनों कष्ट दें।
Let them both hurt.
 
ते तुदताम्।
वेदोनों कष्ट दें।
Let them both hurt.
ते तुदन्तु।
वे लोग कष्ट दें।
Let them all hurt.
 
ता तुदन्तु।
वेसब कष्ट दें।
Let them all hurt.
  मध्यम पुरुष  त्वम् तुद
तुम कष्ट दो।
You hurt.
युवाम् तुदतम्।
तुमदोनों कष्ट दो।
Both of you hurt.
यूयम् तुदत्।
तुमलोग कष्ट दो।
You all hurt.
  उत्तम/अन्य पुरुष  अहम् तुदानि।
मैं कष्ट दूं।
Let me hurt.
आवाम् तुदाव।
हमदोनों कष्ट दें।
Let us both hurt.
वयम् तुदाम।
हमसब कष्ट दें।
Let us all hurt.

Hindi to Sanskrit sentence में लोट् लकार का अनुवाद
हिन्दी वाक्य हिन्दी से संस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
तुम संस्कृत पढ़ो। त्वं संस्कृतं पठ।You study Sanskrit.
वेदोनों भाषण सुनें। तौ भाषणं श्रृणुत। Let them both listen to the speech.
हमदोनों पके फल खाएं। आवां पक्वानि फलानि खादाव।Let us both eat ripe fruits.
सबलोग शांत होकर बैठें। सर्वे शांतं भूत्वा उपविशन्तु  Let us all sit quietly.
बैल को मैदान में चराओ।  वृषभं क्षेत्रे चारय। Let’s feed the bull in the field.
मेरे लिए खाना लाओ। मह्यम् भोजनं आनय।Let’s bring food to me.
विद्यार्थी समय पर विद्यालय जाएँ। विद्यार्थी नित्यकाले विद्यालयं गच्छतु।Students should go to school on time.
तुमदोनों यहाँ मत बैठो। युवाम् यत्र न तिष्ठतम्।Both of you don’t sit here.
सभी छात्र मिलकर स्टेडियम में गेंद खेलें। सर्वे छात्राः मिलित्वा क्रीडांगणे कन्दुकं खेलन्तु।All the students play ball together in the stadium.
तुमलोग मेरे दफ्तर में अवश्य आओ।यूयं मम् कार्यालये अवश्यं अगच्छत्।Let you all must come to my office.

Sanskrit to English translation meaning– चाहिए या इच्छाबोधक (विधिलिङ् – Should)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
      प्रथम पुरुष  सः तुदेत्
उसे कष्ट देना चाहिए।
He should hurt.
 
सा तुदेत्
उसे कष्ट देनी चाहिए।
She should hurt.
तौ तुदेताम्।
वेदोनों को कष्ट देना चाहिए।
They both should hurt.
 
ते तुदेताम्।
वेदोनों को कष्ट देनी चाहिए।
They both should hurt.
ते तुदेयु:।
वेलोगों को कष्ट देना चाहिए।
They all should hurt.
 
ता तुदेयु:।
वेलोगों को कष्ट देनी चाहिए।
They all should hurt.
  मध्यम पुरुष त्वम् तुदे:
तुम्हे कष्ट देना चाहिए।
You should hurt.
युवाम् तुदेतम्।
तुमदोनों को कष्ट देना चाहिए।
You both should hurt.
यूयम् तुदेत्।
तुमलोगों को कष्ट देना चाहिए।
You all should hurt.
  उत्तम/अन्य पुरुष  अहम् तुदेयम्
मुझे कष्ट देना चाहिए।
I should hurt.
आवाम् तुदेव।
हमदोनों को कष्ट देना चाहिए।
We both should hurt.
वयम् तुदेम।
हमलोगों को कष्ट देना चाहिए।
We all should hurt.

Anuvad in Sanskrit
Hindi anuvadSanskrit anuvadSanskrit to English translation
हमदोनों को अपना पाठ मन से याद करना चाहिए।आवां स्वकीयं पाठम् मनसा पठेव। We both should remember our lesson by heart.
तुमदोनों को घर जाना चाहिए।  युवां गृहं गच्छेतम्।You both should go home.
यहाँ अमीर लोगों को नहीं रहना चाहिए।  यत्र धनिकः जनाः न वसेयु:।Rich people should not live here.
आज हमलोगों को बोधगया चलना चाहिए।  अद्य वयं बोधगयां चलेम।Today we all should go to Bodhgaya.
हमें मन से कविता पढ़ना चाहिए।  वयम् मनसा काव्यं पठेम। We should read Poem by heart.
लड़कों को अपना श्लोक याद करना चाहिए।  बालकाः स्वकीयं श्लोकं स्मरेयु:।Boys should remember their Shlokas.
वेलोगों को शीघ्र ही अस्पताल जाना चाहिए।  ते शीघ्रमेव चिकित्सालयं गच्छेयु:।They should go Hospital soon.
तुमदोनों को दूसरों की प्रशंसा करना चाहिए।  युवां परेषाम् प्रशंसां कुर्यातम्।You both should Appreciation others.
उसे अपना रोजगार स्वयं करना चाहिए।  सः स्वकीयं व्यवसायं स्वयं कुर्यात्।He should do this Business by himself.
सज्जन लोग हमारे महल में अवश्य आवें।  सज्जनाः स्माकं प्रासादे अवश्यं आगच्छेयु:।Gentlemen must come to our Palace.

Sanskrit me anuvad – “अपि” (भी) Sanskrit Translation

“अपि” शब्द समुच्चयबोधक अव्ययव शब्द कहलाता है यथा – त्वं अपि खेलसि = तुम भी पढ़ते हो।

लेकिन “अपि” शब्द किसी वाक्य के प्रारंभ में आता है तो वह प्रश्नवाचक शब्द बन जाता है औए उसका अर्थ होता है – “क्या”

हिन्दी वाक्य संस्कृत में अनुवाद Sanskrit to English translation
क्या आप विदेश जाते हैं?  अपि भवान् देशान्तरं गच्छति?Do you go Foreign?
क्या आप कहानी पढ़ते हैं?  अपि भवान् कथां पठति?Do you read Story?
क्या वह सत्य बोलता है?  अपि सः सत्यं वदति?Does he true?
क्या आप लेख लिखते हैं?  अपि भवान् लेखं लिखसि?Do you write Article?
क्या वेदोनों हँसते हैं?  अपि तौ हसतः?Do they both laugh?
तुम भी दौड़ते हो। त्वं अपि धावसि। You also run.
वह भी गिरता है।  सः अपि पतति। He also falls.
हमलोग भी संतरा खाते हैं।  वयं अपि नारंगम् खादामः।We all also eat Orange.
उसे भी विज्ञानं पढ़ना चाहिए  सः अपि विज्ञानं पठेत। He should also read the Science.
तुम भी दूकान जाओ  त्वं अपि आपणं गच्छ। You also go Shop.

Sanskrit to English translation by photo – विशेष्य और विशेषण प्रयोग

जिस प्रकार कर्तृवाच्य में क्रिया कर्ता के अनुसार होती है ठीक उसी प्रकार विशेष्य के अनुसार विशेषण का प्रयोग होता है विशेष्य के लिंग, कारक, और वचन के अनुसार विशेषण के भी लिंग, कारक और वचन होते हैं

कारकहिन्दी वाक्यसंस्कृत अनुवादSanskrit to English translation
कर्ता कारकचन्दन चतुर लड़का है।
 
मधु सुशील लड़की है।  
चन्दन: चतुरः बालकः अस्ति।  

मधु सुशीला बालिका अस्ति।
Chandan is a clever boy.
 
Madhu is a polite girl.
कर्म कारकरोहन सुन्दर चित्र देखता है।

उत्तम उत्तम पुस्तक पढ़ता है।
रोहनः सुन्दरं चित्रं पश्यति।
 
उत्तमः उत्तमं पुस्तकं पठति।
Rohan sees the beautiful picture.

Uttam reads the best book.
  कारण कारकपुष्पेन्द्र अपने कलम से लिखता है।
 
आपदोनों हमेशा पराई कलम से लिखते हैं।
पुष्पेन्द्र: निजेन कलमेन लिखति।

भवान् सर्वदा परेण कलमेन लिखसि।  
Pushpendra writes with his pen.  

You both always write with someone else’s pen.
  सम्प्रदान कारकगरीब ब्राह्मण को गाय देना चाहिए।
 
गरीब लोग को भोजन देना चाहिए। 
दीनेभ्यः ब्राह्मणेभ्यः गां दातव्यम्।

दीनेभ्यः जनेभ्यः भोजनं दातव्यम्।
Cow should be given to poor Brahmins.  
 
Food should be given to poor people.
  अपादान कारकवेलोग योग्य अध्यापक से पढ़ते हैं।
 
आशा योग्य लड़का से ब्याह करती है।  
ते योग्यात् अध्यापकात् पठन्ति।

आशा योग्यात् बालकात् विवाहः करोति।
They study with a qualified teacher.  

Asha marries a suitable boy.
  सम्बन्ध कारकज्ञानेंद्र चतुर छात्रों का संगत करता है।  

रुपेश दुष्ट मित्रों का संगत करता है।  
ज्ञानेंद्र: चतुराणाम् छात्राणाम् संगतिम् करोति।
 
रुपेशः दुष्टाणाम् मित्राणाम् संगतिम् करोति।
Gyanendra associates with clever students.
   
Rupesh associates with evil friends.
अधिकरण कारकवेदोनों विशाल शहर में रहते हैं।  
वेलोग विशाल महल में रहते हैं।  
तौ विशाले नगरे निवसतः।  

ते विशाले भवने निवसन्ति।
They both live in a big city.  

They live in a big palace.
  संबोधनप्यारे छात्रो ! आप क्या करते हो?
 
प्रिये रमेश ! नमस्ते।
प्रियाः छात्राः ! भवान् किम् कुरुथः?

प्रिये रमेशः ! नमस्कार।
Dear students! What do you do?

 Dear Ramesh! Hello.
sanskrit to english translation

Sanskrit mein anuvad Karen – अस् और भू धातु का प्रयोग

पूरक विशेषणों के साथ Sanskrit translation बनाने के लिए “अस् (As dhatu)” और “भू (Bhu dhatu)” धातु का प्रयोग किया जाता है

यथा- अस्ति, अस्तः, सन्ति  

भवति, भवतः, भवन्ति

Hindi sentenceसंस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
तुम्हारे गाँव के तालाब जल से भरे हैं। तव ग्रामः सरोवरा: (जलाशयाः, तडागा:) जलेन पूरिताः भवन्ति।The pond in Your village is full of water.
यह गाय उजली है। एषा गौ: श्वेता अस्ति। This cow is white.
तुम्हारे दो भाई ईमानदार हैं। तव भ्रातरौ प्रामाणिकौ स्तः।Your two brothers are honest.
वह लड़का अति सुशील है।  सः बालकः अति सुशीलः अस्ति। That boy is very well natured.
उसके दो भाई अमीर हैं।  तस्य भ्रातरौ धनिकौ स्तः। His two brothers are rich.
गंगा का जल पवित्र होता है।  गंगायाः जलं पवित्रः भवति। The water of the Ganges is pure.
इस कुँए का जल गन्दा है। अस्य कूपस्य जलं दूषितं भवति। The water of this well is dirty.
आम का फल बहुत मीठा होता है। आम्रस्य फलं अतिमधुरं भवति। Mango fruit is very sweet.
हाथी विशाल जानवर होता है।  गजः विशालः: पशुः भवति। Elephant is a big animal.
पेड़ में हरे पत्ते होते हैं। वृक्षे हरित पत्राणि भवन्ति। Trees have green leaves.

Sanskrit to Hindi translation class 10 – (कृदन्त प्रत्यय) विशेषण का प्रयोग

जो समय अभी जारी है अर्थात् वर्तमान काल के अर्थ बोध में कृदन्ततीय धातु में “शतृ” प्रत्यय के लगने से जो क्रिया बनती है वह “हुआ” अर्थ का बोधक होता है जो विशेषण के रूप में प्रयुक्त किया जाता है आइए इससे संबंधित संस्कृत अनुवाद को समझते हैं

यथा

  • आगम् + शतृ = आगच्छत् = आता हुआ (नपुंसक)
  • आगम् + शतृ = आगच्छन् = आता हुआ (पुलिंग)
  • आगम् + शतृ = आगच्छती = आती हुई (स्त्रीलिंग)
Hindi vakyaSanskrit translationEnglish Translation
दौड़ता हुआ राजा घोड़े से गिर गया  धावन् राजा अश्वात् अपतत्।The running Raja fell from the horse.
हँसती हुई सीता को देखों  हसन्तीम् सीतां पश्य। Look at the laughing Sita.
सूखता हुआ शरीर मोटा हो गया  शुष्यत् शरीरं स्थूलं अभवत्।The drying body become fat.
गाती हुई लड़कियाँ सड़क पर जाती हैं  गायन्त्त्यः बालिकाः राजमार्गे गच्छन्ति। Singing girls go on the road.
राधा रोते हुए शिशु को खिलाती है  राधा रुदन्तं शिशुं खादयति। Radha feeds crying baby.
आज गरजता हुआ सिंह वन में जा रहा है  अद्यः गर्जन् सिंहः वनं गच्छति। Today the roaring lion going into the forest.
खेत में नाचते हुए मोरों को देखो  क्षेत्रे नृत्यतः मयुरान् पश्य। Look at the dancing peacocks in the land.
राम का लड़का पढ़ता हुआ सो गया  रामस्य बालकः पठन् सुप्तवान्।Ram’s boy fell asleep while reading.
मैदान में दौड़ते हुए दो लड़कों को देखो  क्षेत्रे धावन्तौ बालकौ पश्य। Look at the two boys running in the ground.
आज धन पाते हुए आदमी को देखो  अद्य: धनं लब्धमानम् जनं पश्य। Today look at the man getting the money.

Sanskrit translation rules – प्रथमा विभक्ति का प्रयोग

कर्त्तरि प्रथमा

संस्कृत के कर्ता कारक में प्रथमा विभक्ति का प्रयोग होता है

हिन्दी वाक्य हिन्दी – संस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
छात्र विज्ञान पढ़ता है। छात्रः विज्ञानं पठति। The student studies Science.
वह कैरम खेलता था।  सः कारम् अखेलत्।He used to play carrom.
मैं पटना जाऊंगा।  अहम् पाटलीपुत्रं गमिष्यामि। I shall go Patna.
तुम्हे साहित्य पढ़ना चाहिए।  त्वं साहित्यं पठे:।You should read the Literature.
वह फल खाए।  सः फलं खादतु।Let’s him eat fruit.

उक्ते कर्मणि प्रथमा

कर्म वाच्य के उक्त कर्म में प्रथमा विभक्ति होती है एवं कर्ता में तृतीया विभक्ति होती है

हिन्दी वाक्य संस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
राम ने बाली को मारा। रामेण बाली हतः। Ram killed Bali.
राम ने सीता को देखा।  रामेण सीता अपश्य। Ram looked at Sita.
अध्यापक ने श्याम को पिटा।  अध्यापकेन श्यामः ताड्यते। The teacher beat the Shyam.
धर्मेन्द्र के द्वारा चन्द्रमा देखा गया।  धर्मेंद्रेन चन्द्रः दृश्यते। Moon was seen by Dharmendra.
युगेश के द्वारा पाठ पढ़ा गया।  युगेशेन पाठः पठ्यते। Read the lesson through Yugesh.

Sanskrit to Hindi translation – द्वितीया विभक्ति

कर्मणि द्वितीया

जिस वाक्य में कर्म विद्यमान होता है अर्थात् कर्ता के कार्य का प्रभाव कर्म पर पड़ता है कर्तृवाच्य के अनुक्त कर्म में द्वितीया विभक्ति होती है

Hindi sentence Sanskrit translationSanskrit to English translation
राम जीवविज्ञान पढ़ता है।रामः जीवविज्ञानं पठति।  Ram reads Biology.
सीता सलाद खाती है।  सीता सलादं खादति। Sita eats Salad.
वह काम पर गया।  सः कार्यं कर्तुं अगच्छत्।He went to work.
लड़के गेंद कल खेलेंगे।   बालकाः कन्दुकं श्वः खेलिष्यन्ति। The boys will play ball tomorrow.
तुम राम के साथ घर जाओ।  त्वं रामेण सह गृहं गच्छ। You go home with Ram.

क्रियाविशेषणे द्वितीया

क्रिया विशेषण में द्वितीया विभक्ति होती है

हिन्दी वाक्य संस्कृत में अनुवाद Sanskrit to English translation
वेदोनों धीरे – धीरे हँसते हैं। तौ मन्दं मन्दं हसतः।  He both laugh softly.
विशाल हाथी धीरे – धीरे चलता है।  विशालः गजः मन्दं मन्दं चलति। The big elephant walks slowly.
शाम में हवा धीरे – धीरे बहती है।  सायंकाले पवनः मन्दं मन्दं वहति।The wind blows slowly in the evening.
वेलोग मधुर गाते हैं।  ते मधुरं गायन्ति।They sing melodiously.
काला बादल धीरे – धीरे वर्षता हैं।  कृष्णः मेघः मन्दं मन्दं वर्षति। The Black clouds rain slowly.

अभितः, उभयतः, परितः, सर्वतः योगे द्वितीया

संस्कृत अनुवाद बनाने के लिए दोनों ओर, चारो ओर और सभी ओर इन शब्दों के लिए अभितः ( दोनों ओर ), उभयतः ( दोनों ओर ), परितः ( चारों ओर ), सर्वतः ( सभी ओर ) के योग में द्वितीया विभक्ति (कर्म कारक) का प्रयोग किया जाता है

हिन्दी वाक्य हिन्दी से संस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
गाँव के दोनों ओर हरे वृक्ष हैं।  ग्रामं अभितः हरितवृक्षाः सन्ति।There are green trees on both sides of the Village.
नदी के दोनों ओर चौड़े सड़के हैं।  नदीम् उभयतः विस्रातृता: जमार्गा: सन्ति। There are wide roads on both sides of the river.
घर के चारो ओर हरे-भरे खेत है।  गृहं परितः हरितक्षेत्राणि सन्ति। There are green fields around the house.
विद्यालय के सभी ओर लम्बे पेड़ हैं।  विद्यालयं सर्वतः उच्छिताः वृक्षाः सन्ति। There are tall trees all around the school.
गाँव के दोनों ओर लम्बी नदी है।  ग्रामं अभितः दीर्घा नद्यौ स्तः। There is a long river on both sides of the Village.

कालाध्वनोरत्यन्त संयोगे द्वितीया

संस्कृत अनुवाद बनाने के लिए जिस वाक्य के समयबोधक (कालवाची) और मार्गबोधक (मार्गवाची) शब्दों में यदि अति लगाव या अत्यंत संयोग का बोध हो तो उसके योग में द्वितीया विभक्ति होती है

हिन्दी वाक्य संस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
दिनभर में एक कहानी पढ़ लिया। दिवसं एकं कथां अपठत्।Read the story during the day.
महीनेभर में पुरा कार्य कर लिया।  मासं सम्पूर्णं कार्यं अकरोत्।completed the work within a month.
कोस भर रास्ता टेढ़ी-मेढ़ी है।  क्रोशं मार्गं कुटिला अस्ति One kilometer of the way is crooked.
निरंतर एक योजन तक सुदेश चला।  निरन्तरं एकं योजनं सुदेशः चलति।Sudesh walked continuously for one Yojan (12 kilometer).

Sanskrit to English translation online – तृतीया विभक्ति

कर्तृ करणयोस्तृतीया

संस्कृत अनुवाद बनाने के लिए कर्मवाच्य के अनुक्त कर्ता और करण कारक में तृतीया विभक्ति होती है और धातु रूप आत्मनेपदी होता है

Hindi sentence Hindi – Sanskrit translationSanskrit to English translation
राम के द्वारा बाण से बाली मारा गया।  रामेन बाणेन बाली हतः। Bali was killed by Ram’s arrow.
छात्र के द्वारा भूगोल किताब पढ़ा जाता है।   छात्रेन भूगोलेन पुस्तकं पठ्यते। Geography book is read by the student.
राम के द्वारा रामायण पढ़ा जाता है।  रामेन रामायण: पठ्यते। The Ramayana is read by Ram.
मेरे द्वारा खूब हँसा जाता है।  मया बहु ह्स्यते। Gets lot a laughed by me.

येनांङ् विकारः

संस्कृत अनुवाद बनाने के लिए जिन अंगवाचक शब्दों में विकार परिलक्षित हो, उन अंगवाचक शब्दों के योग में तृतीया विभक्ति होती है

हिन्दीसंस्कृत Sanskrit to English translation
वेलोग कान से बहरे हैं।ते कर्णेन बधिरः सन्ति।  They are deaf of Ears.
गौत्तम आँख का काना है।गौत्तमः नेत्रेन् काणः अस्ति।  Gautam is blind of the Eye.
वेदोनों पैर से लंगड़े हैं।  तौ पादेन लुन्जः स्तः। They both are lame in his legs.
तुमलोग पीठ से कुबड़े हो।  यूयं पृष्ठेन कुब्जः स्थ। You all are hunched over.
वेदोनों दिमाग से हल्के थे।  तौ मस्तिष्केन् विक्षिप्तः अस्ताम्।They both were light of mind.

सहार्थे तृतीया (सहयुक्तेsप्रधाने)

“साथ” शब्द के लिए संस्कृत में सह, साकम्, सार्धम् शब्द का प्रयोग होता है इसलिए “सह” आदि के योग में तृतीया विभक्ति होती है

Hindi vakya Sanskrit translationSanskrit to English translation
राम के साथ सीता भी वन गयी। रामेण सह सीता वनं अपि अगच्छत्।Sita also went to the forest with Ram.
मेरे साथ आप भी बैठे।  मया साकम् भवानं अपि उपविष्ठः।You also sat with me.
उसके साथ कृष्ण विद्यालय जाता है।  तेन सार्धम् कृष्णः विद्यालयं गच्छति। Krishna goes to school with him.
शिक्षक के साथ छात्र भी दौड़ते हैं।  अध्यापकेन सह छात्राः अपि धावन्ति।Students also run with the teacher.
पिता के साथ बालक शहर जाता है।  पित्रा सह बालकः नगरं गच्छति।  The child goes city with his father.

पृथक्, विना, नाना योगे द्वितीया/तृतीया/पञ्चमी च

संस्कृत अनुवाद बनाने के लिए जिस वाक्य में पृथक, बिना और नाना हो तो इन शब्दों के योग में विकल्प से द्वितीया/ तृतीया/पंचमी विभक्ति होती है

हिन्दी वाक्यहिन्दी संस्कृत अनुवादSanskrit to English translation
मोक्ष के बिना स्वर्ग नहीं मिलता है। (द्वितीया)  मोक्षं विना स्वर्गं न भवति। Without salvation one cannot attain heaven.
तृतीया  मोक्षेन विना स्वर्गं न भवति। Without salvation one cannot attain heaven.
पञ्चमी  मोक्षात् विना स्वर्गं न भवति। Without salvation one cannot attain heaven.
जल के बिना जीवन सम्भव नहीं है। (द्वितीया)  जलं विना जीवनं न सम्भवति। Life is not possible without water.
तृतीया  जलेन विना जीवनं न सम्भवति।Life is not possible without water.
पञ्चमी  जलात् विना जीवनं न सम्भवति।Life is not possible without water.

Sanskrit to English translation – चतुर्थी विभक्ति

रुच्यार्थानां प्रीयमाण:

जिस वाक्य से रूचि का बोध हो तो Sanskrit Translation बनाने हेतु “रुच्य” धातु के योग में जिस व्यक्ति को वस्तु प्यारी हो चतुर्थी विभक्ति होती है।

हिंदी वाक्यसंस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
मुझे चाय अच्छा लगता है।  मह्यम् चायः रोचते। I like tea.
हरि को पढ़ना अच्छा लगता है।  हरये पठितुं रोचते। Hari likes study.
मुझे लड्डू बहुत अच्छा लगता है। मह्यं मोदकं अतीव रोचते। I like Ladoo’s very much.
लड़कों को फल अच्छी लगती है।  बालकेभ्यः फलं रोचते। Boys likes fruit.
यह गाँव मुझे बहुत अच्छा लगता है।  इदं ग्रामं मह्यं अत्यधिकं रोचते। I like this village very much.

दानार्थे चतुर्थी

जिस वाक्य में यह परिलक्षित हो कि जिसे कोई वस्तु दानस्वरूप दिया जाए उसमें चतुर्थी विभक्ति का प्रयोग किया जाता है।

Hindi sentence Sanskrit translationSanskrit to English translation
राजा ब्राह्मण को संस्कृत ग्रन्थ देता है।  राजा ब्रह्मणाय संस्कृत ग्रन्थं ददाति। The king gives Sanskrit treatise to the Brahmin.
गरीब को वस्त्र दो।  दीनाय वस्त्रं देहि। Give clothes to the Poor.
ब्राह्मण को अन्न दो।  ब्रह्मनाय अन्नं देहि। Give food to the Brahmin.
शिक्षक छात्रों को विद्या देते हैं।  शिक्षकः छात्राय विद्यां ददाति। Teachers give knowledge to the students.

नमः, स्वस्ति, स्वाहा, स्वधा, अलं योगे चतुर्थी

संस्कृत ट्रांसलेशन बनाने के जिस वाक्य में नमः, स्वस्ति, स्वाहा, स्वधा, अलं इन शब्दों के योग में चतुर्थी विभक्ति का प्रयोग किया जाता है।

हिन्दी वाक्यहिन्दी संस्कृत अनुवादSanskrit to English translation
कृष्ण को प्रणाम!कृष्णाय नमः!  Greetings to Krishna.
परम गुरु को प्रणाम!  परम गुरवे नमः! Greetings to the Supreme Guru.
सभी प्रजा का कल्याण हो। सर्वेभ्यः प्रजाभ्यः स्वस्ति। There should be welfare of all the people.
भगवान विष्णु को स्वाहा!  भगवान् विष्णवे स्वाहा! Swah to Lord Vishnu.
तुम्हारे लिए मैं अकेला ही पर्याप्त हूँ।  अहमेव तुभ्यं अलं अस्मि। I alone am enough for You.
सभी पितरों को स्वधा!  सर्वेभ्यः पितृभ्यः स्वधा! Swadha to all the ancestors.

Sanskrit to English Translation Online free – पञ्चमी विभक्ति

आख्यातोपयोगे पञ्चमी

जिससे नियमपूर्वक विद्या अध्ययन किया जाए या कोई बात मनोयोग पूर्वक श्रवण किया जाए, उसे आख्यात कहते हैं और संस्कृत अनुवाद बनाने के लिए उसके योग में पञ्चमी विभक्ति होती है।

हिन्दी वाक्यसंस्कृत अनुवादSanskrit to English translation
वह शिक्षक से सामाजिक विज्ञान पढ़ता है। सः शिक्षकात् सामाजिक विज्ञानं पठति। He studies social science from the Teacher.
श्रोता आचार्य से गणेश कथा सुनते हैं।  श्रोतार: आचार्यात् गणेश-कथां श्रृण्वन्ति।The audience listens to the Ganesha story from the Acharya.
छात्र व्याकरण से अध्ययन करते हैं।  छात्रा: व्याकरणात् अध्ययनं कुर्वन्ति। Students study from Grammar.
वह ब्राह्मण से वेद सुनता है।  सः ब्रह्मणात् वेदं श्रृण्वन्ति।He listens to the Veda from the Brahmin.
मैं गीता से ज्ञान प्राप्त करता हूँ।  अहम् गीतायाः ज्ञानं अधिगच्छामि। I get knowledge from the Gita.

पृथक् योगे पञ्चमी

पृथकता या अलगाव के योग में पञ्चमी विभक्ति होती है।

हिन्दी अनुवाद संस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
गंगोत्री हिमालय से निकलती है।  गंगोत्री हिमालयात् निःसरति। Gangotri originates from the Himalayas.
वह तीर्थयात्रा से घर आता है।  सः तीर्थात् गृहं आगच्छति। He goes home from Pilgrimage.
वे लोग गाँव से यहाँ आये।  ते ग्रामात् यत्र आगच्छन्।They all came here from the village.
पेड़ से बहुत पते गिरते हैं।वृक्षेभ्यः बहूनि पत्राणि पतन्ति।  Many leaves fall from the trees.
तुम आज घर से खाना खाकर जाओ।  त्वं अद्य गृहात् भोजनं खादित्वा गच्छ। You go after eating food from home today.

भित्रार्थाणाम् भयहेतु:

संस्कृत अनुवाद बनाने के नियमानुसार भय के अर्थ में “भी धातु” तथा रक्षा के अर्थ में “त्रा धातु ” धातु के योग में जिससे भय हो या रक्षा की जाय, उसमें पञ्चमी विभक्ति होती है।

Hindi translationSanskrit translationSanskrit to English translation
वह कुत्ता से डरता है।  सः कुक्कुरात् बिभेति। He is afraid of dog.
जगमोहन पाप से डरता है।  जगमोहन: पापात् बिभेति। Jagmohan is afraid of sin.
छात्र बाघ से डरता है।  छात्रः व्याघ्रात् बिभेति। Student is afraid of the tiger.
वह पाप से डरता है।  सः पापात् त्रायते। He is afraid of sin.
राधेश्याम हमलोगों को चोर से बचाता है।  राधेश्यामः अस्मानं चौरात् त्रायते। Radheshyam saves us from a thief.

तुल्यार्थे पञ्चमी

हिन्दी से संस्कृत अनुवाद बनाने के लिए तुलना करने पर जिसे “श्रेष्ठ” बताया जाय, उसमें पञ्चमी विभक्ति होती है।

Hindi sentenceSanskrit translationSanskrit to English translation
माता और जन्म भूमि स्वर्ग से भी श्रेष्ठ हैं।  जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी Mother and birthplace are better than heaven.
गंगा नदी यमुना नदी से भी बहुत ज्यादा पवित्र है।  यमुनानद्याः अपेक्षया गंगा नदी बहु पवित्रा अस्ति। Ganga river is much more sacred than Yamuna River.
हिमालय सभी पर्वतों से भी उच्चा है।  हिमालयः सर्वेभ्यः पर्वतेभ्यः उच्चतर: अस्ति। The Himalayas are higher than all the mountains.
राम और लक्ष्मण दशरथ से भी श्रेष्ठ हैं।  राम लक्ष्मणश्च दशरथादपि गरीयसी। Ram and Lakshman are even better than Dasaratha.
अयोध्या स्वर्ग से भी अच्छा है।  अयोध्याः स्वर्गादपि श्रेष्ठः अस्ति। Ayodhya is better than Heaven.

वारणार्थे पञ्चमी

पञ्चमी विभक्ति के अन्य नियमों में जिससे किसी को वारण (निवारण) या बचाया जाय, उसमें पञ्चमी विभक्ति होती है।

Hindi translationSanskrit translationSanskrit English translation
परमहंस बिलाड़ से दूध को बचाता है।  परमहंसः विडालात् दुग्धं निवारयति। Paramhans saves the milk from Bilad.
वह कृष्ण को बाघ से बचाता है।  सः व्यघ्रात् कृष्णं निवारयति।He saves Krishna from the tiger.
तुम आग से बच्चे को बचाते हो।  त्वं अग्निना शिशुं निवारयसि। You save the child from the fire.
वेलोग आग से घर को बचाये।  ते अग्ने: गृहात् निवारयति। They all saved the home from the fire.
हमलोगों को बाढ़ से फसल को बचाना चाहिए। अस्माभिः सस्यानि जलप्लावनात् रक्षितव्यानि। We all should save the crops from flood.

English to Sanskrit Translation google – षष्ठी विभक्ति

यतश्च निर्धारणे षष्ठी

जिस हिन्दी वाक्य में यदि किसी व्यक्ति या वस्तु समूह में किसी एक की विशेषता निरुपित की जाय तो उसमें षष्ठी विभक्ति होती है और विकल्प से सप्तमी विभक्ति भी होती है।

हिन्दी वाक्य संस्कृत अनुवाद Sanskrit to English translation
सभी नदियों में गंगा श्रेष्ठ है। सर्वनदीनां नदीषु वा गंगा श्रेष्ठा अस्ति। Ganga is the best among all the rivers.
सभी कवियों में कालिदास श्रेष्ठ थे।  सर्वकवीनां कविषु वा कालिदासः श्रेष्ठः आसीत्।Kalidas was the best among all the poets.
कालिदास सभी संस्कृत कवियों में श्रेष्ठ हैं।  कालिदासः सर्व संस्कृतः कवीनां कविषु वा श्रेष्ठः अस्ति। Kalidas is the best among all the Sanskrit poets.
पाणिनि संस्कृत व्याकरण में अद्वितीय थे।    पाणिनि: संस्कृतः व्याकरणानां व्याकरणेषु वा अद्वितीयः आसीत्। Panini was unique in Sanskrit grammar.
राम महापुरुषों में सर्वश्रेष्ठ हैं।  रामः महापुरुषानां महापुरुषेषु वा सर्वश्रेष्ठः अस्ति। Ram is the best among great men.

अनादरे (सप्तमी चानादरे) षष्ठी

जिस हिन्दी वाक्य से यह बोध हो कि यदि एक काम का अनादर या तिरस्कार कर कोई अन्य काम किया जाय तो उसमें षष्ठी या सप्तमी विभक्ति होती है।

हिन्दी अनुवादसंस्कृत अनुवादSanskrit to English translation
रोते हुए शिशु को छोड़कर ममता चली गयी।  रुदतः रुदति वा शिशो: शिशौ वा ममता जगाम। Mamta left the crying baby.
रोते हुए लड़के को छोड़कर नकुल चले गये।  रुदतः रुदति वा बालकस्य बालके वा नकुलः जगाम। Nakul left the crying boy.
पढ़ता हुआ बालक को छोड़कर शिक्षिका चली गयी।  पठत् बालकस्य बालके वा अध्यापिका जगाम।  She teacher left the child while he was studying.
झगड़ा करते हुए बालक को छोड़कर वे दोनों लोग चले गये।  कलहत् बालकस्य बालके वा तौ जगाम। They both went away except the child while quarreling.
रोते हुए छात्र को छोड़कर सभी शिक्षक चले गये।  रुदतः छात्रस्य छात्रे वा सर्व शिक्षकः जगाम। All teachers went away leaving the crying student.

Anuvad in Sanskrit – सप्तमी विभक्ति

यस्य च भावेन भावलक्षणं (भावे सप्तमी)

जब एक क्रिया के काल से दुसरे क्रिया के काल का ज्ञान हो जाये तो उसमे सप्तमी विभक्ति होती है।

Hindi anuvadSanskrit anuvadSanskrit to English translation
सूर्य के अस्त होने पर मैं दूकान गया।  सूर्ये अस्तं गते अहम् आपणं गतः। I went shop after the sun set.
चिकित्सक के देखने पर सभी लोग जायेंगे।  चिकित्सके दृष्टं गते सर्वे गमिष्यन्ति।Everyone will go after seeing the doctor.
लोगों के देखने पर वह जोर-जोर से हँसने लगा।  जने दृष्टं गते सः उच्चैः हसितः।He started laughing loudly when people saw him.
वृक्ष के कटने पर सभी पत्ते सूख गये।  वृक्षे छिदम् गते सर्वाणि पत्राणि शुष्कं गतवन्तः। When the tree was cut, all the leaves dried up.
सूर्य के उदय होने पर सभी प्रहरी घर गये।  सूर्ये उदयं गते सर्वे रक्षका: गृहं गतवन्तः। When the sun rose, all the guards went home.

अधिकरणे सप्तमी

अधिकरण कारक में सप्तमी विभक्ति होती है।

हिन्दी वाक्यSanskrit to HindiSanskrit to English translation
चिड़िया आम के पेड़ पर बैठती है।  खगः आम्रस्य वृक्षे तिष्ठति। The bird sits on the mango tree.
किसान रोज खेत में काम करता है।  कृषकः प्रतिदिवसः क्षेत्रे कार्यं करोति। The farmer works in the field daily.
शिक्षक विद्यालय में गणित पढ़ाते हैं।  शिक्षकाः विद्यालये गणितः पाठ्यन्ति। Teachers teach math in school.
आज लड़के मैदान में खेलेंगे।  अद्यः बालकाः क्षेत्रे खेलिष्यन्ति।The boys will play in the field today.
गाड़ी रोड पर तेज चल रही थी।  वाहनः मार्गे द्रुतं अचलत्।The van was moving fast on the road.

इस Article को भी आप अध्ययन कर सकते हैं:-

Conclusion

दोस्तों पुरा विश्वास है कि Sanskrit to English translation आप को जरुर पसंद आया होगा और आपको संस्कृत अनुवाद सीखने में मदद मिली होगी और भी संस्कृत अनुवाद सीखना चाहते हैं तो हमारा other संस्कृत अनुवाद वाला post अवश्य अध्ययन कीजिये thank you!

2 thoughts on “Sanskrit to English translation। सभी लकारों एवं विभक्तियों में संस्कृत अनुवाद”

Leave a comment