इस Article में Stha Dhatu Roop के 10 लकारों का धातु रूप बताया हूँ, जिसके प्रत्यय, अर्थ और अनुवाद भी विस्तृत रूप से समझाया हूँ। इसमें Lat, Lang, Lrit, Lot, Vidhi Ling आदि 10 लकार के धातु रूप हैं।
स्था धातु रूप – लट् लकार (वर्तमान काल- Present Tense) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष तिष्ठति तिष्ठतः तिष्ठन्ति मध्यम पुरुष तिष्ठसि तिष्ठथः तिष्ठथ उत्तम पुरुष तिष्ठामि तिष्ठावः तिष्ठामः
स्था ( तिष्ठ ) = ठहरना (To Stay)
Stha Dhatu Roop – प्रत्यय पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष ति तः अन्ति मध्यम पुरुष सि थ : थ उत्तम / अन्य पुरुष आमि आवः आमः
Stha Dhatu Roop in Sanskrit:- धातु रूप पपुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष स्था ( तिष्ठ ) + ति = तिष्ठति स्था ( तिष्ठ ) + तः = तिष्ठतः स्था ( तिष्ठ ) + अन्ति = तिष्ठन्ति मध्यम पुरुष स्था ( तिष्ठ ) + सि = तिष्ठसि स्था ( तिष्ठ ) + थ : = तिष्ठथ : स्था ( तिष्ठ ) + थ = तिष्ठथ उत्तम पुरुष स्था ( तिष्ठ ) + आमि = तिष्ठामि स्था ( तिष्ठ ) + आवः = तिष्ठाव : स्था ( तिष्ठ ) + आमः = तिष्ठामः
Stha Dhatu Roop – संस्कृत अनुवाद पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष सः तिष्ठति = वह ठहरता है सा तिष्ठति = वह ठहरती है तौ तिष्ठतः = वेदोनों ठहरते हैं ते तिष्ठतः= वेदोनों ठहरती हैं ते तिष्ठन्ति = वेलोग ठहरते हैं ता तिष्ठन्ति = वेलोग ठहरती हैं मध्यम पुरुष त्वं तिष्ठसि = तुम ठहरते हो युवाम तिष्ठथ : = तुम दोनों ठहरते हों यूयम तिष्ठथ = तुमलोग ठहरते हो उत्तम / अन्य पुरुष अहम् तिष्ठामि = मैं ठहरता हूँ आवाम तिष्ठाव : = हमदोनों ठहरते हैं वयम तिष्ठामः = हमलोग ठहरते हैं
Stha Dhatu Roop in Sanskrit – लङ् लकार (अनद्यतन भूतकाल – Past Tense) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष अतिष्ठत् अतिष्ठताम् अतिष्ठन् मध्यम पुरुष अतिष्ठ : अतिष्ठतम् अतिष्ठत् उत्तम / अन्य पुरुष अतिष्ठम् अतिष्ठाव अतिष्ठाम
तिष्ठ धातु रूप – प्रत्यय पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष अ …. त् अ …. ताम् अ …. अन् मध्यम पुरुष अ …. अः अ …. तम् अ …. त् उत्तम / अन्य पुरुष अ …. अम् अ …. आव अ …. आम
स्था धातु रूप – धातु रूप (Lang Lakar) पपुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष अ + स्था ( तिष्ठ ) + त् = अतिष्ठत् अ + स्था ( तिष्ठ ) + ताम् = अतिष्ठताम् अ + स्था ( तिष्ठ ) + अन् = अतिष्ठन् मध्यम पुरुष अ + स्था ( तिष्ठ ) + अः = अतिष्ठ : अ + स्था (तिष्ठ) + तम् = अतिष्ठतम् अ + स्था ( तिष्ठ ) + त् = अतिष्ठत् उत्तम पुरुष अ + स्था ( तिष्ठ ) + अम् = अतिष्ठम् अ + स्था ( तिष्ठ ) + आव = अतिष्ठाव अ + स्था ( तिष्ठ ) + आम = अतिष्ठाम
Stha Dhatu Roop – संस्कृत अनुवाद पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष सः अतिष्ठत्= वह ठहरता था सा अतिष्ठत् = वह ठहरती थी तौ अतिष्ठताम् = वेदोनों ठहरते थे ते अतिष्ठताम् = वेदोनों ठहरती थीं ते अतिष्ठन् = वेलोग ठहरते थे ता अतिष्ठन् = वेलोग ठहरती थीं मध्यम पुरुष त्वं अतिष्ठ : = तुम ठहरते थे युवाम अतिष्ठतम् = तुमदोनों ठहरते थे यूयम अतिष्ठत् = तुमलोग ठहरते थे उत्तम / अन्य पुरुष अहम् अतिष्ठम = मैं ठहरता था आवाम अतिष्ठाव = हमदोनों ठहरते थे वयम अतिष्ठा म = हमलोग ठहरते थे
Stha Dhatu Roop – लृट् लकार (भविष्यत काल – Future Tense) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष स्थास्यति स्थास्यत : स्थास्यन्ति मध्यम पुरुष स्थास्यसि स्थास्यथ : स्थास्यथ उत्तम / अन्य पुरुष स्थास्यामि स्थास्यावः स्थास्यामः
Stha Dhatu Roop in Sanskrit – प्रत्यय पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष स्यति स्यतः स्यन्ति मध्यम पुरुष स्यसि स्यथः स्यथ उत्तम / अन्य पुरुष स्यामि स्यावः स्यामः
स्था धातु रूप – धातु रूप (लृट् लकार) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष स्था + स्यति = स्थास्यति स्था + स्यतः = स्थास्यतः स्था + स्यन्ति = स्थास्यन्ति मध्यम पुरुष स्था + स्यसि = स्थास्यसि स्था + स्यथः = स्थास्यथ : स्था + स्यथ = स्थास्यथ उत्तम / अन्य पुरुष स्था + स्यामि = स्थास्यामि स्था + स्यावः = स्थास्यावः स्था + स्यामः = स्थास्यामः
Stha Dhatu Roop – संस्कृत अनुवाद पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष सः स्थास्यति = वह ठहरेगा सा स्थास्यति = वह ठहरेगी तौ स्थास्यत: = वे दोनों ठहरेंगे ते स्थास्यत: = वे दोनों ठहरेंगी ते स्थास्यन्ति = वेलोग ठहरेंगे ता स्थास्यन्ति = वेलोग ठहरेंगी मध्यम पुरुष त्वं स्थास्यसि = तुम ठहरोगे युवाम स्थास्यथ : = तुमदोनों ठहरेंगे यूयम स्थास्यथ = तुमलोग ठहरेंगे उत्तम / अन्य पुरुष अहम् स्थास्यामि = मैं ठहरूँगा आवाम स्थास्यावः = हमदोनों ठहरेंगे वयम स्थास्यामः = हमलोग ठहरेंगे
Stha Dhatu Roop – लोट् लकार (अनुज्ञा – Order) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष तिष्ठतु तिष्ठताम् तिष्ठन्तु मध्यम पुरुष तिष्ठ तिष्ठतम् तिष्ठत् उत्तम / अन्य पुरुष तिष्ठानि तिष्ठाव तिष्ठाम
लोट् लकार धातु प्रत्यय पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष तु ताम् अन्तु मध्यम पुरुष अ तम् त् उत्तम / अन्य पुरुष आनि आव आम
Stha Dhatu Roop – प्रत्यय योग पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष तिष्ठ ( स्था ) + तु = तिष्ठतु तिष्ठ ( स्था ) + ताम् = तिष्ठताम् तिष्ठ ( स्था ) + अन्तु = तिष्ठन्तु मध्यम पुरुष तिष्ठ ( स्था ) + अ = तिष्ठ तिष्ठ ( स्था ) + तम् = तिष्ठतम् तिष्ठ ( स्था ) + त् = तिष्ठत् उत्तम / अन्य पुरुष तिष्ठ ( स्था ) + आनि = तिष्ठानि तिष्ठ ( स्था ) + आव = तिष्ठाव तिष्ठ ( स्था ) + आम = तिष्ठाम
तिष्ठ धातु रूप – संस्कृत अनुवाद पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष सः तिष्ठतु = वह ठहरे सा तिष्ठतु = वह ठहरे तौ तिष्ठताम्= वे दोनों ठहरें ते तिष्ठताम्= वे दोनों ठहरें ते तिष्ठन्तु = वेलोग ठहरें ता तिष्ठन्तु = वेलोग ठहरें मध्यम पुरुष त्वं तिष्ठ = तुम ठहरो युवाम तिष्ठतम् = तुमदोनों ठहरो यूयम तिष्ठत् = तुमलोग ठहरो उत्तम / अन्य पुरुष अहम् तिष्ठानि = मैं ठहरूँ आवाम तिष्ठाव = हमदोनों ठहरें वयम तिष्ठाम = हमलोग ठहरें
Stha Dhatu Roop in Sanskrit – विधिलिङ् लकार (Chahiye – Should) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष तिष्ठेत् तिष्ठेताम् तिष्ठेयु : मध्यम पुरुष तिष्ठे : तिष्ठेतम् तिष्ठेत् उत्तम / अन्य पुरुष तिष्ठेयम् तिष्ठेव तिष्ठेम
विधिलिङ् लकार धातु प्रत्यय पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष ईत् ( एत् ) ईताम् ( एताम् ) ईयु : ( एयु 🙂 मध्यम पुरुष ई : ( ए 🙂 ईतम् ( एतम् ) ईत् ( एत् ) उत्तम / अन्य ईयम् ( एयम् ) ईव (एव) ईम ( एम )
तिष्ठ धातु रूप – प्रत्यय योग पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष तिष्ठ + ईत् ( एत् ) = तिष्ठेत् तिष्ठ + ईताम् ( एताम् ) = तिष्ठेताम् तिष्ठ + ईयु : ( एयु 🙂 = तिष्ठेयु : मध्यम पुरुष तिष्ठ + ई : ( ए 🙂 = तिष्ठे : तिष्ठ + ईतम् ( एतम् ) = तिष्ठेतम् तिष्ठ + ईत् ( एत् ) = तिष्ठेत् उत्तम / अन्य पुरुष तिष्ठ + ईयम् ( एयम् ) = तिष्ठेयम् तिष्ठ + ईव ( एव ) = तिष्ठेव तिष्ठ + ईम ( एम ) = तिष्ठेम
स्था धातु रूप – संस्कृत अनुवाद पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष सः तिष्ठेत् = उसे ठहरना चाहिए सा तिष्ठेत् = उसे ठहरनी चाहिए तौ तिष्ठेताम् = वे दोनों को ठहरना चाहिए ते तिष्ठेताम् = वे दोनों को ठहरनी चाहिए ते तिष्ठेयु: = वेलोगों को ठहरना चाहिए ता तिष्ठेयु: = वेलोगों को ठहरनी चाहिए मध्यम पुरुष त्वं तिष्ठे : = तुम्हे ठहरना चाहिए युवाम तिष्ठेतम् = तुमदोनों को ठहरना चाहिए यूयम तिष्ठेत् = तुमलोगों को ठहरना चाहिए उत्तम / अन्य पुरुष अहम् तिष्ठेयम् = मुझे ठहरना चाहिए आवाम तिष्ठेव = हमदोनों को ठहरना चाहिए वयम तिष्ठेम = हमलोगों को ठहरना चाहिए
Stha Dhatu Roop – लिट् लकार – परोक्ष भूतकाल (Past Perfect Tense) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष तस्थौ तस्थतु : तस्थु : मध्यम पुरुष तस्थिथ तस्थथु : तस्थ उत्तम / अन्य पुरुष तस्थौ तस्थिव तस्थिम
Stha Dhatu Roop – Lut Lakar – अनद्यतन भविष्यत काल (Future Tense) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष स्थाता स्थातारौ स्थातार : मध्यम पुरुष स्थातासि स्थातास्थः स्थातास्थ उत्तम / अन्य पुरुष स्थातास्मि स्थातास्वः स्थातास्मः
Stha Dhatu Roop – लृङ् लकार – हेतुहेतुमद भविष्य काल पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष अस्थास्यत् अस्थास्यताम् अस्थास्यन् मध्यम पुरुष अस्थास्य : अस्थास्यतम् अस्थास्यत् उत्तम / अन्य पुरुष अस्थास्यम् अस्थास्याव अस्थास्याम
Stha Dhatu Roop – लुङ् लकार – सामान्य भूतकाल (Perfect Tense) पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष अस्थात् अस्थाताम् अस्थु : मध्यम पुरुष अस्था : अस्थातम् अस्थात उत्तम / अन्य पुरुष अस्थाम् अस्थाव अस्थाम
Stha Dhatu Roop – आशिर्लिङ् लकार – आशीर्वाद हेतु पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन प्रथम पुरुष स्थेयात् स्थेयास्ताम् स्थेयासु : मध्यम पुरुष स्थेया : स्थेयास्तम् स्थेयास्त उत्तम / अन्य पुरुष स्थेयासम् स्थेयास्व स्थेयास्म
नीचे कुछ महत्वपूर्ण Article दिए गए हैं
निष्कर्ष – उम्मीद करता कि यह Stha Dhatu Roop समझ में आया होगा। इसी तरह का Article पढ़ने के लिए हमारे website visit कर सकते है। धन्यवाद!